वास्तवमा सरकारी बिधालयहरुमा तिन प्रकारका शिक्षक हुन्छन, स्थायी शिक्षक, अस्थायी करार शिक्षक, राहत शिक्षक र निजि शिक्षक । तर यिनिहरुले पाउने सुबिधा सबै एउटै हो। तर यत्ती हुदाहुदै पनि स्कुलमा शिक्षक अभाव हुनुको कारण के हो त? बुझ्न कोसिस गरे । मैले पछि आकलन गरे एउटा शिक्षक खोज्नलाइ १ देखी २ महिना लाग्दोरहेछ । र अर्को समस्या कार्यक्षेत्र सदरमुकामबाट धेरै टाढा पनि भएकाले खासै शिक्षकहरु जान नमान्ने रहेछन त्यहाँ । अब यहाँ दोष कसलाइ दिने? एक त शिक्षकहरु खोज्न जिल्ला बाहिरनै जान पर्ने, अर्को मुख्य समस्या गाउमा दक्ष जनशक्तिनै छैन। त्यहा भबिस्यमा समस्या नहोस भन्नका लागी अब एउटै विकल्प थियो विद्यार्थीहरुलाइ गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गरि स्नातक तहसम्म अध्यन गर्न सक्ने बनाउने र त्यस्तो बातावरण सिर्जना गर्ने र मेरो यात्रामध्यको एउटा लक्ष्य पनि यहि थियो । मेरो यो माध्यमलाइ जोड्न सहयोग गर्ने टिच फर नेपालको पनि एक मात्र स्लोगन थियो "one day all children in Nepal will attain an excellent education" यानिकी "नेपालका हरेक बालबालिकाहरुले एकदिन गुणस्तरीयता शिक्षा प्राप्त गर्नेछन।" यहि नै थियो मेरो लागी गहिरो प्रेरणाको एक अंश ।अब कुरा रहयो सम्बन्धको । समाजमा कुनै पनि परिवर्तन सम्बन्ध बिना अधुरो छ । र यो कुरा पनि बुझ्न जरुरि छ कि सामाजिक परिवर्तन कुनै बेला तीव्र गतिमा हुने गर्छ भने कुनै बेला सुस्त वा धिमागतिमा हुने गर्छ । समाजको वास्तविक बुझाइ त्यस समाजभित्रका हरेक गतिविधिहरुका थाहा पाउन सम्बन्ध स्थापित हुन जरुरि छ। र हामीलाई यो पनि थाहा छ कि कुनै पनि सामाजिक परिवर्तनको लागि र सभ्य समाज निर्माणमा विद्यार्थीहरुको भूमिका अत्यन्तै महत्वपुर्ण रहन्छ । यसको लागि पहिला विद्यार्थीहरुको अभिभाबकसंग सम्बन्ध स्थापित गर्नुनै सबैभन्दा पहिलो प्राथमिकता हो जस्तो लाग्छ मेरो अनुभवबाट ।

अत: देशका कर्णधारका रुपमा चिनिने विद्यार्थीले नै मक्किएको समाजका खम्बालाई बलियो पार्न सक्छन् र चुहिएका छानालाई टाल्न सक्छन् । आत्मविश्वास, धैर्य, ज्ञानी र विवेकशील एवम् स्वाभिमानी विद्यार्थीले नै सभ्य समाज निर्माणको महान् यज्ञमा जुटेर ठूलो र महवपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छन् ।जसरी कमलको फूलबिना एउटा तलाउ सुन्दर देखिँदैन, त्यसरी नै विद्यार्थीको अथक परिश्रमबाट समाजले आफूलाई सिंगार्न सक्दैन । वास्तवमा समाज शिक्षित भएरमात्र त्यो सभ्य बन्न सक्छ र विद्यार्थीले असभ्य समाजमा रहेका खोटलाई खारेर सभ्य समाज बनाउन सक्छ । विद्यार्थी एक चेतनशील वर्गको दर्जामा पर्ने हुनाले उसले समाजका हरेक मानिसलाई शिक्षित बनाउन आवश्यक देखिन्छ । उनीहरु समाजका हरेक मानिसलाई शिक्षा प्रदान गर्ने कार्यमा तत्पर हुनु जरूरी छ । हाम्रो समाजमा अल्पसंख्यक मानिसहरु मात्र शिक्षित छन् । उनीहरुमा चेतनाको दीप बाल्न विद्यार्थीहरु सक्रिय हुनुपर्छ, किनभने कुनै पनि क्षेत्रको सुधार गर्नुछ भने शिक्षा नै त्यसको पहिलो सर्त हो । विद्यार्थीले समाजमा विद्यमान रहेका विकृतिहरुलाई निर्मूल गरी शिक्षालाई उजागर गर्न सक्छन् । उनीहरुले समाजमा बस्ने मानिसहरुलाई विकासका कार्यमा संलग्न गराउन सक्छन् । सबै मानिसहरु हातेमालो गर्दै सुधारका कार्यमा अगाडि बढ्न जरूरी छ । त्यसमा विद्यार्थीहरु नै प्रेरणाका स्रोत बन्न सक्छन् । उनीहरुले महिला सशक्तीकरण कार्यमा समेत विचार पु¥याएर महिलाहरुलाई पनि निर्माण कार्यमा लाग्ने सुअवसर दिनुपर्छ । त्यस्तै, सधैँ विद्यार्थीले सभ्य समाज निर्माण गर्ने बाटोलाई वरण गरी त्यहाँका कुप्रवृत्तिलाई जरैदेखि निर्मूल पारी चौतर्फी विकासको तीर फाल्न सक्छन् । आफ्नो देश र समाजलाई सुधार गर्न सधैँ तत्पर हुनुपर्छ विद्यार्थी, किनभने आफ्नो समाजप्रति केही पूरा गर्नुपर्ने दायित्व हुन्छन्, जसलाई विद्यार्थीहरुले मनन् गर्न जरूरी छ ।

२०७५ साल बैशाख ८ गतेबाट ताघृङमा शुरूवात गरिएको यात्रामा समाजका हरेक बिशम परिस्थितिहरुसङ्ग जुध्दै परिवर्तनको घेरामा बाध्न लम्केका यि पाइलाहरुले शिक्षाको माध्यम रोजेको थियो। कहिले उतारचढावहरुको सामना गर्दै कहिले समाजको साथ र सहयोगमा आफ्नो लक्ष्य निर्धारण गर्दै अगाडी बढेका कदमहरुले शिक्षाको ज्योति फैलाउदै सकारात्मक सोच र क्षमताको बिकाश गर्न सब्बल नै रहिरहयो। शिक्षाको असन्तुलनको लेखाजोखामा होमिएका यि सोचहरु र असन्तुलनलाइ सन्तुलन पार्न लागिरहने यि मेरा हातहरुले कसैको पनि साथ सहयोग माग्न छोडेन । मेरो प्रज्ञार्थि यात्रा विद्यार्थीको तह र असमानतालाइ निष्क्रिय पार्ने अनि समाज परिवर्तनको वहावलाइ निरन्तर दिने प्रणयनै रहयो र यो बहाब म त्यस ठाउमा नभएपनी कुनै माध्यमबाट सधै रहिरहनेछ ।।।।